بی‌شک اصطلاح خانه شمالی و جنوبی بارها به گوشمان خورده است. در خیلی از مواقع، بنگاه‌های املاک برای شناسایی خانه‌ی موردنظرشان، از اصطلاح شمالی و جنوبی بودن خانه استفاده می کنند.

بیشترمان خانه شمالی و جنوبی را با تعریف ساده آن می‌شناسیم. یعنی گمان می‌کنیم ساختمانی که در ورودی آن به حیاط باز می شود، شمالی و ساختمانی که در آن به خود خانه‌ باز می شود جنوبی است. اگر چه این تعریف تا حدی درست است اما کامل نیست. جزئیات زیادی در پیوستگی با خانه‌ شمالی و جنوبی وجود دارد.

در آپارتمان‌های شرقی-غربی بهتر است اتاق خواب‌ها در شرق منزل و نشیمن و آشپرخانه در غرب خانه قرار داشته باشند. در خانه‌ شمالی و جنوبی بهتر است آشپزخانه به سمت روشنایی شمال و اتاق‌خواب‌ها به سمت روشنایی جنوب که نور مستقیم است قرار بگیرند. البته در خانه‌های جنوبی که از دو طرف نور مستقیم دارند، این موضوع چندان تفاوتی نمی‌کند.

از آنجایی که خانه‌های جنوبی به نورگیر و پاسیو نیاز ندارند، زیربنای مفید بیشتری نسبت به خانه‌های شمالی دارند. بر همین اساس امکان تأمین پارکینگ کافی هم در این ساختمان‌ها بیشتر است. از طرفی دیگر واحد رو به حیاط و واحد پشتی در این ساختمان‌ها تفاوت چندانی از جنبه نورگیری ندارند. همه‌ی این عوامل در کناره هم سبب گران‌قیمت‌تر بودن خانه‌های جنوبی نسبت به خانه‌های شمالی شده است.

در خود ساختمان‌های شمالی نیز معمولاً واحد رو به حیاط بهای بیشتری نسبت به واحد پشتی دارد. البته واحد پشتی مزایایی دیگری مثل کم بودن سر و صدا و گرد و غبار  را دارند و به همین خاطر نیز عده‌ای این واحدها را ترجیح می‌دهند.

قیمت خانه‌های شرقی-غربی بسته به موقعیت کوچه و خیابان و نقشه‌ی خانه متغیر است. قیمت خانه‌های چندبر به علت نورگیری عالی از چند جهت، دسترسی خوب، امکان ساخت و ساز راحت‌تر و زیربنای مفید بیشتر، نسبت به خانه‌های یک بر  بالاتر است.

خانه‌های شمالی نور مستقیم خود را از جنوب می‌گیرند و از سمت شمال تنها نور غیرمستقیم (به شکل پاسیو یا نورگیر) دارند. در ساختمان‌های چندواحدی، واحدهای رو به حیاط به خاطر داشتن پنجره‌های بزرگ، نسبت به واحدهای عقب ساختمان، نورگیری بهتری دارند. معمولاً پنجره‌های واحدهای عقبی یا ارتفاع کمی از سطح دارند یا ارتفاع زیادی دارند تا به خانه‌های مقابل مشرف نباشند، در نتیجه اینکه معمولا منظره یا به اصطلاح ویوی خوبی نخواهند داشت.

خانه‌های جنوبی از هر دو طرف روشنایی می‌گیرند و درنتیجه اینکه به نورگیر یا پاسیو نیاز ندارند. در ساختمان‌های جنوبی چندواحدی هم تفاوتی بین واحدهای جلویی و عقبی نیست. به خاطر همین هم هست که خانه‌های جنوبی معمولاً خانه‌های گران‌تری هستند.

در خانه یا ساختمان‌های شرقی وغربی، واحدهای شرقی از اولین ساعات روز تا ظهر روشن و سرزنده‌اند، و به همین دلیل مناسب افراد سحرخیزند. در عوض واحدهای غربی آفتاب طولانی‌مدت و گرم عصر را دارند. نور خانه‌های غربی گرچه گرمای نور خانه‌های جنوبی را ندارد اما از آن‌جایی که شدت نور آن بیشتر است به درد کسانی می‌خورد که علاقه‌مند به نگهداری از گل و گیاه‌اند.

اگر باد ناحیه‌ای که در آن سکونت دارید، در جهت غرب به شرق یا وارونه باشد، با باز کردن پنجره‌های شرقی و غربی ساختمان، دیگر نیازی به پنکه ندارید. اما دیوارهای خانه‌های شرقی-غربی در زمستان سردتر و در تابستان گرم‌تر از خانه‌های شمالی-جنوبی‌اند.

نور خانه‌های جنوبی گرم و دلپذیر بوده و در زمستان مهار دمای خانه آسان است. دقیقاً به همین خاطر در مناطق سردسیر، خانه‌های جنوبی گزینه‌ی بهتری هستند. در مقابل خانه‌های شمالی در فصل تابستان خنک‌ترند و این مدل خانه‌ها در مناطق گرم و کویری پسندیده ترند.

ساختمان شمالی

• خانه شمالی خانه‌ای است که ورودی ساختمان از سمت کوچه به حیاط باز می‌شود.
•  شمال ساختمان به پلاک مجاور آن ختم می‌شود.
• یک ساختمان شمالی از سمت شمال یعنی بخش نورگیر ساختمان، نور غیرمستقیم و از سمت جنوب یعنی سمت حیاط ساختمان نور کاملاً مستقیم دریافت می‌کند.
• ساختمان‌ شمالی دارای دو نوع واحد شمالی و جنوبی می‌شود.
• واحدهای شمالی از نور بسیار زیاد در طول روز برخوردار هستند ولی واحدهای جنوبی در این نوع ساختمان‌ها نوری دریافت نمی‌کنند و حتی سایز پنجره‌های آن‌ها تقریباً کوچک‌تر از واحد شمالی است.
• ساختمان ‌شمالی معمولاً در هر طبقه دو واحد دارند.

ساختمان جنوبی

• خانه جنوبی خانه‌ای است که ورودی ساختمان از خیابان به داخل بنا باز می‌شود و حیاط خانه در پشت ساختمان واقع شده است.
• در ساختمان جنوبی واحد شما از سمت شمال و از سمت جنوب دارای نور مستقیم است.
• در خانه جنوبی میزان سطح اشغال مفید طبقات به دلیل نیاز نداشتن به نورگیر اضافی بیشتر از خانه شمالی است.
• همچنین تعداد پارکینگ‌هایی که می‌توان در  خانه‌ جنوبی ایجاد کرد بسیار بیشتر از خانه شمالی است.
• دقت داشته باشید پنجره‌های موجود در واحدهای ساختمان جنوبی بزرگ‌تر و با شکل بهتری در خانه قرار گرفته است که نور بیشتری را جذب می‌کند.
• نقشه ساختمان در ساختمان جنوبی معمولاً جوری طراحی می‌شود که در هر طبقه فقط یک واحد ساخته شود.